Είναι προφανές ότι ο σωματότυπος σχετίζεται με τη σύσταση του σώματος.
Η σχετική αναλογία σε οστά, μυς και λίπος καθορίζουν τον τύπο και τη σύσταση του σώματος κάθε ατόμου (το λίπος είναι η μεταβλητή που μπορεί να τροποποιηθεί πιο εύκολα). Μια μεθοδολογία που να ελέγχει με ακρίβεια τις μεταβολές στην ανθρώπινη σύσταση και να παραμένει οικονομικά προσιτή, ακόμα δε έχει αναπτυχθεί.
Σε προηγούμενες επιδημιολογικές μελέτες, βρέθηκε σημαντική συσχέτιση μεταξύ σύστασης του σώματος και του λόγου ύψος/βάρος. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι τα δεδομένα αυτά μπορούν να αξατομικευτούν σε κάθε αθλητή για να προβλέψουμε τη σωματική του σύσταση. Δυστυχώς η ευρεία χρήση του Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI) και του Ponderal Index έχει βασιστεί σε πρακτικά και οικονομικά κριτήρια, παρά στην εγκυρότητα της μεθόδου.
Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI)= Βάρος (kg)/Υψος2(m2)
| Ελλιποβαρής | <18.5 |
| Φυσιολογικός | 18.5-24.9 |
| Υπέρβαρος | 25-29.9 |
| Παχύσαρκος | >30 |
ΜΕΤΡΗΣΗ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ.
Ανατομικά (και για πρακτικούς λόγους), το σώμα μπορεί να χωριστεί σε 2 συστατικά: την άλιπη μάζα σώματος (LBM), δηλ οστά, μυς, συνδετικός ιστός, όργανα κτλ και το λίπος (FM). Η σχετική ποσότητα των 2 αυτών συστατικών μπορεί να υπολογιστεί, μετρώντας την πυκνότητα του σώματος (βάρος/όγκος). Η μέτρηση της πυκνότητας χρησιμοποιείται επομένως ως ένας έμμεσος τρόπος υπολογισμού του ποσοστού (%) λίπους, θεωρώντας ότι η FM έχει πυκνότητα 0,90 g ml-1 και η LBM 1,10 g *ml-1. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι το βάρος από μόνο του δεν είναι ενδεικτικό της σύστασης. Παράδειγμα, ο αθλητής Α, διαθέτει υψηλή LBM, με συνολικό βάρος 90 kg και πυκνότητα 1,082 g *ml-1.
H LBM αποτελείται από οστά, μυς, συνδετικός ιστός, όργανα, αλλά μια ορισμένη ποσότητα λίπους είναι απαραίτητη για την εύρυθμη λειτουργία, και γι' αυτό τοποθετήθηκε στον εσωτερικό κύκλο. Στον αθλητή Β, ο εσωτερικός κύκλος αποτελείται από ιστούς ίδιας σύστασης και πυκνότητας με αυτούς του Α, άλλά με 23 kg λιγότερο βάρος. Ο εξωτερικός κύκλος συμπεριλαμβάνει μια περίσσεια 25 kg λίπους. Η πυκνότητα του αθλητή Β, βάρους 90 kg, είναι 1,035 g *ml-1.
ΜΕΤΡΗΣΗ ΔΕΡΜΑΤΙΚΩΝ ΠΤΥΧΩΝ.
Το πάχος μιας δερματικής πτυχής (μαζί με το υποδόριο λίπος), μπορεί να μετρηθεί με ένα πτυχόμετρο σε συγκεκριμένα σημεία στο σώμα. Όμως λάθη στη μέτρηση (μη έμπειρος εξεταστής ή λάθος σημεία στο σώμα) οδηγούν σε ανακριβή αποτελέσματα.
Για τον υπολογισμό του ποσοστού λίπους, χρειάζεται πρώτα να βρούμε την πυκνότητα του σώματος.
Jackson, Pollock και Ward (1980) για γυναίκες:
Πυκνότητα σώματος= 1.0994921 - 0.0009929*sum +0.0000023*sum2 - 0.0001392*ηλικία
(δερματικές πτυχές από τρικέφαλο, λαγόνιο βόθρο και μηρό)
Jackson και Pollock (1978) για άντρες:
Πυκνότητα σώματος= 1.1093800 - 0.0008267*sum +0.0000016*sum2 - 0.0002574*ηλικία
(δερματικές πτυχές από στήθος, κοιλιά και μηρό)
Οι παραπάνω εξισώσεις τροποποιούνται όταν πρόκειται για άτομα πολύ νέα, ηλικιωμένα, παχύσαρκα ή πολύ μυώδη.
Οι πιο συχνά χρησημοποιούμενες εξισώσεις για τον υπολογισμό του ποσοστού λίπους, είναι αυτές των Siri (1961) και Brozek (1963). Μια παραδοχή που κάνουνε για να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις εξισώσεις είναι ότι η πυκνότητα της άλιπης μάζας, είναι ίδια για όλους, κάτι που δεν ισχύει όμως. Τα αποτελέσματα που παίρνουμε, υποεκτιμούν το ποσοστό λίπους των αθλητών και υπερεκτιμούν αυτό των παχύσαρκων.
κατά Siri
Ποσοστό λίπους= [(495 /Πυκνότητα σώματος) -450] * 100
κατά Brozek
Ποσοστό λίπους= [(4.570 /Πυκνότητα σώματος) - 4.142] * 100
Το σύστημα O-Scale των (Ross&Ward 1984) χρησιμοποίησε δείγμα 20000 ατόμων και τους κατηγοριοποίησε ανάλογα με την ηλικία και φύλο. Μπορείτε να το συμβουλευτείτε για περισσότερες λεπτομέρειες.
ΑΛΛΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ.
Εκτός από τις παραπάνω μεθόδους για τον υπολογισμό της άλιπης και της λιπώδους μάζας, έχουν αναπτυχθεί και άλλες χημικές και ηλεκτρικές τεχνικές που όμως απαιτούν εξειδικευμένο εξοπλισμό και έχουν υψηλό κόστος, όπως υπέρηχοι, απεικόνιση με αξονική και μαγνητική τομογραφία κα. Μπορεί όμως μελλοντικά να χρησιμοποιηθούν για ακριβείς μετρήσεις της σωματικής σύστασης.
Κριαράς Νικόλαος.
Διαιτολόγος - Διατροφολόγος.
